ଗଂଗାଧର : ଗଂଗାଧାର ମାୟାଧର ନାୟକ

ଇତିହାସ ପୃଷ୍ଠା ଲେଉଟାଇଲେ ଜଣାଯାଏ – ଏଇ ଓଡିଶାରେ ଦିନେ ମୁକୁନ୍ଦଦେବ ଗଂଗାନଦୀକୁ ଓଡିଶା ଆଣିବାକୁ ତପସ୍ୟାରେ ବସିଲେ ଏବଂ ଘୋଷଣା କଲେ ଯିଏ ମୋ ତପସ୍ୟା ଭଂଗ କରିବ, ତାକୁ ଦି’ଖଣ୍ଡ କରିଦେବି ।
ରାଜାଙ୍କ ତପସ୍ୟା ଦିନପରେ ଦିନ ବଢିଚାଲିଲା । ଗଂଗା କିନ୍ତୁ ଓଡିଶା ଆସିଲା ନାହିଁ । ସେନାପତି କହିଲେ, ମୋ ଗଣ୍ଡି ବରଂ ଦି’ଗଡ ହେଉ, ରାଜା ତପସ୍ୟା ଭାଙ୍ଗନ୍ତୁ । ମନ୍ତ୍ରୀ କହିଲେ, ନା-ନା ବରଂ ବଂଶୀବାଦନ କରାଯାଇ ରାଜାଙ୍କ ତପସ୍ୟା ଭଂଗ କରାଯାଉ । ସେଇୟା ହେଲା ।
ରାଜାଙ୍କ ତପସ୍ୟା ଭଂଗ ହେଲା । ଯିଏ ତାଙ୍କ ତପସ୍ୟା ଭଂଗ କଲା, ରାଜା ତାକୁ ଦି’ଖଣ୍ଡ କରିବାକୁ ଆଦେଶ ଦେଲେ । ମନ୍ତ୍ରୀ କହିଲେ, ହଜୁରଙ୍କ ତପସ୍ୟା ଏଇ ବଂଶୀଖଣ୍ଡକ ଭଂଗ କରିଛି, ବରଂ ବଂଶୀଟିକୁ ଦି’ଖଣ୍ଡ କରାଯାଉ । ସେଇୟା ମ୍ମ ହେଲା । ଏଠାରେ ଏ ପ୍ରବାଦ ଅବତାରଣା କରିବାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଲା – ଓଡିଶାକୁ ରାଜା ସିନା ଗଂଗାନଦୀକୁ ଆଣିପାରିଲେ ନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ଗଂଗାଧର ମେହେର ସାରା ଭାରତରେ ଗଂଗାଜଳ ଛିଂଚିଦେଲେ; ଗଂଗାଧରଙ୍କ ପବିତ୍ର ଗଂଗାଜଳରେ ଓଡିଶା ସିକ୍ତ ହେଲା । ଗଂଗାଧରଙ୍କ ହୃଦୟରୁ ଯେଉଁ ଜଳ ଉତ୍ସରିତ ହେଲା, ତାହା ପ୍ରକୃତରେ ‘ଗଂଗାଧାର’ ।
ଗଂଗାଧର ମେହେରଙ୍କ ପ୍ରାଂଜଳ ପଦାବଳୀ ଅଧିକାଂଶ ସ୍କୁଲରେ ହଷ୍ଟେଲରେ ପ୍ରାର୍ଥନାବେଳେ ସମସ୍ୱରରେ ସ୍ପଂଦିତ ହୁଏ । ‘ମଙ୍ଗଳେ ଅଇଲା ଉଷା’ ଏବେବି ଗୁଂଜରଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ତାଙ୍କ ତପସ୍ୱିନୀ, ପ୍ରଣୟ ବଇରୀ, ଇନ୍ଦୁମତୀ, ରସରତ୍ନାକର ଓ କୀଚକବଧ ଭଳି କାବ୍ୟ ଭାରତୀୟ ଭାଷାସାହିତ୍ୟରେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ଦଖଲ କରିଛି । ଏହି କାବ୍ୟପୁସ୍ତକର ଅଧିକାଂଶ ହିନ୍ଦୀ ଓ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ମ୍ମ ଅନୁବାଦ ହୋଇସାରିଛି ।
ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କୁ ଆମେ ପିଲାଦିନୁ ସ୍କୁଲ ଛାତ୍ରାବସ୍ଥାରୁ ସ୍ୱଭାବକବି ବୋଲି ଶୁଣିଆସୁଛୁ; କିନ୍ତୁ ଏହି ‘ସ୍ୱଭାବ କବି’ଙ୍କ ପାଇଁ ଅଭାବର ମରୁଭୂମିରେ କିପରି ‘ଭାବ’ ଫୁଟିଉଠିଛି ଦେଖନ୍ତୁ – ‘ଦରିଦ୍ରତା ପଙ୍କପୂର୍ଣ୍ଣ ମୋ ଜୀବନସର / ଜଂଜାଳଜଳଦଜାଳେ ଆବିଳ ଉଦର ।’ ୧୮୬୨ରେ ପଶ୍ଚିମ ଓଡିଶାର ବରପାଲିରେ ଜନ୍ମିତ ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର । ମାତ୍ର ୬୨ ବର୍ଷରେ ସେ ତାଙ୍କ ଖେଳାଲୀଳା ସାରି ବାହୁଡିଗଲେ । ଛାଡିଦେଇଗଲେ ଅମୂଲ୍ୟ ସଂପଦ ।
ଆମେ ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଠ ଠାକୁରଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱକବି ବୋଲି ଜାଣୁ । ରବି ଠାକୁର ଗଂଗାନଦୀର ନୀଳଜଳତରଙ୍ଗକୁ ବାରମ୍ବାର ଉପଭୋଗ କରିଛନ୍ତି । ଗଂଗାଜଳ ରବିଠାକୁରଙ୍କୁ ପବିତ୍ର କରିଛି, କିନ୍ତୁ ଓଡିଶାର ‘ଟାଗୁର’ ଗଂଗାଧର ମେହେର ନିଜରାଜ୍ୟର ମାଟିପାଣିପବନରେ ବିଭୋର ହୋଇ ଯେଉଁ କାବ୍ୟକବିତା ରଚନା କରିଗଲେ, ତାହା ରବି ଟାଗୁରଙ୍କ କାବ୍ୟଠାରୁ ପ୍ରସାଦଗୁଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ କୌଣସିଗୁଣରେ କମ୍ ନୁହେଁ । ଆମେ ସବୁ ହତଭାଗ୍ୟ ଓଡିଆ, ଗଂଗାଧର ମେହେରଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱସାହିତ୍ୟରେ ପରିଚିତ କରାଇବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୋଇପାରିଲେ ନାହିଁ; କେବଳ ଯାହା ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକରେ କି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ତାଙ୍କ ନାମ ଯୋଡାଗଲା ।