ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ୧୯୪୫ ଅଗଷ୍ଟ ୧୮ରେ ନେତାଜୀ ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷଙ୍କ ବିମାନ ଦୁର୍ଘଟଣାର ଖବର ଭାରତର ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଚକିତ କରିଦେଇଥିଲା। ସମସ୍ତେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲେ। ତେବେ ଏହି ଦୁର୍ଘଟଣାର ଖବର ଜାପାନ ଦ୍ୱାରା ଦୁର୍ଘଟଣାର ପାଞ୍ଚ ଦିନ ପରେ ସାର୍ବଜନୀନ କରାଯାଇଥିଲା। ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହା ରହସ୍ୟ ହୋଇ ରହିଛି ଯେ ନେତାଜୀଙ୍କ ବିମାନ ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟିଛି ନା ଏହା କେବଳ ଏକ ମିଥ୍ୟା ଖବର ଥିଲା । ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କ ଠାରୁ ସୁଭାଷଙ୍କୁ ବଞ୍ଚାଇବା ଓ ତାଙ୍କୁ ଏକ ସୁରକ୍ଷିତ ଅଜଣା ସ୍ଥାନକୁ ନେବା ପାଇଁ ଜାପାନୀମାନେ ବିମାନ ଦୁର୍ଘଟଣାର କାହାଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ବୋଲି ଅନେକ ପୁସ୍ତକ ଓ ନେତାଜୀଙ୍କ ସମ୍ପର୍କୀୟ କହିସାରିଛନ୍ତି । ହେଲେ ସତ୍ୟ କ’ଣ, କେହି ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ ।
ଭାରତରେ ନେତାଜୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁର ରହସ୍ୟ ଜାଣିବା ପାଇଁ ୦୩ଟି କମିଶନ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା। ଏଥିରେ ଦୁଇଟି ଅନୁସନ୍ଧାନ କମିଶନ କହିଥିଲେ ଯେ ବିମାନ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ସେ ନିଜେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବାବେଳେ ତୃତୀୟ ତଥା ଶେଷ ଅନୁସନ୍ଧାନ କମିଶନ ଜଷ୍ଟିସ ମନୋଜ ମୁଖାର୍ଜୀ କହିଥିଲେ ଯେ ବିମାନ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ସେ ମରି ନାହାଁନ୍ତି। କୌଣସି ବିମାନ ଦୁର୍ଘଟଣା ହୋଇନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ସୁଭାଷଙ୍କ ପାଇଁ ଅଗଷ୍ଟ ଆରମ୍ଭରୁ ୧୮ ଅଗଷ୍ଟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦିନଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟସ୍ତ ଓ ଉତ୍ତେଜନାପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା । ସେ ନିରନ୍ତର ଯାତ୍ରା କରୁଥିଲେ । ସହକର୍ମୀମାନଙ୍କ ସହିତ ସାକ୍ଷାତ ଓ ଯୋଜନା କରୁଥିଲା । ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରେ ଜାପାନର ଆତ୍ମସମର୍ପଣ ଘୋଷଣା ପରେ ସେମାନଙ୍କ ଆଗରେ ଥିବା ରାସ୍ତା କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ହୋଇପଡିଥିଲା । ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଜଣାଥିଲା ଯେ ସେ ୧୯୪୫ ଅଗଷ୍ଟ ୧୭ରେ କେଉଁଠାରେ ଥିଲେ। ତାଙ୍କର ମନୋବଳ କ’ଣ ଥିଲା? ସେ କେଉଁଠାକୁ ଯିବାକୁ ଯୋଜନା କରୁଥିଲେ?
ଅଗଷ୍ଟ ୧୬ ମଧ୍ୟରାତ୍ରିରେ, ସେ ବ୍ୟାଙ୍କକର ସାମରିକ ଅଧିକାରୀ ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକଙ୍କ ସହ ରାତ୍ରୀ ଭୋଜନ କରିଥିଲେ | ରାତ୍ରୀ ଭୋଜନ ପରେ ବୋଷ ଅଧିକାରୀମାନଙ୍କୁ ଏକାଠି କରିଥିଲେ । ସେ ସିଗାରେଟ୍ ଓ କଫି ବହୁତ ପିଉଥିଲେ । ସକାଳ ପାଞ୍ଚ ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦୁହେଁ ସଭା ଜାରି ରଖିଥିଲେ । ସେ ଅଧିକାରୀମାନଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ଯଦିଓ ଆମକୁ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ କିନ୍ତୁ ଆମେ ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ସଂଗ୍ରାମ ଜାରି ରଖିବା। ପରାଜୟ ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତା କର ନାହିଁ ବରଂ ତୁମର ସଫଳତାକୁ ଦେଖ । ସମ୍ମାନ ରକ୍ଷା କର । ଏକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ରୁହ | INA (ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ସେନା) ଭାରତୀୟ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକତାର ଭାବନା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି । ଏପରି ଉତ୍ସାହ ଭାରତରେ ଦେଖାଯାଉଛି, ଯାହା ପୂର୍ବରୁ କେବେ ନଥିଲା ।ଯେତେବେଳେ ୧୯୪୫ ଅଗଷ୍ଟ ୧୭ ଦିନ ନେତାଜୀ ବ୍ୟାଙ୍କକ ବିମାନବନ୍ଦରରୁ ବାହାରିଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ସମସ୍ତଙ୍କ ଆଖିରେ ଲୁହ ଆସିଯାଇଥିଲା। ସେହି ସମୟରେ ସେ ବ୍ୟାଙ୍କକକରୁ ସାଇଗନ୍ ଯାଉଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଦଳର କିଛି ଲୋକ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲେ। ସେଠାରେ ବହୁତ ଲୋକ ଥିଲେ ଯେ ସେମାନେ ଜାହାଜରେ ଚଢ଼ି ଯାଇଥିଲେ । ସମସ୍ତଙ୍କର ହାଲୁକା ସୁଟକେସ୍ ଥିଲା । ଏକ ବେଲ୍ଟରେ ବନ୍ଧା ହୋଇଥିବା ଏକ ରିଭଲଭର । ଜାହାଜ ସକାଳ ୧୦ଟାରେ ସାଇଗନରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା । ଏଠାରୁ ତାଙ୍କୁ ଆଗାକୁ ଯାତ୍ରା କରିବାର ଥିଲା । ହେଲେ ସେଠାରେ ବିମାନ ନଥିଲା କିମ୍ବା ବିମାନବନ୍ଦରରେ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ନଥିଲେ।
ସବୁକିଛି ସୁନସାନ ଥିଲା । ଜାପାନକୁ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିବାର ଦୁଇ ଦିନ ବିତି ଯଆଇଥିଲା । ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ଯୁଦ୍ଧରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିବା ପରେ ସୁଭାଷଙ୍କ ଗୋଷ୍ଠୀର କେହି ଜାଣି ନଥିଲେ ଯେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏକ ସେନା ବିମାନକୁ ଜାପାନରେ ଉଡ଼ିବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇଛି କି ନାହିଁ?ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ନେତାଜୀ ସାଇଗନରେ ସ୍ଥାନୀୟ ଆଜାଦ ହିନ୍ଦ ଫୌଜର ଅଧିକାରୀ ଚନ୍ଦ୍ରମାଲଙ୍କୁ ବିମାନବନ୍ଦରକୁ ଆସିବାକୁ କହିଥିଲେ। ବିମାନ ବନ୍ଦରରୁ ନେତାଜୀଙ୍କୁ ସାଇଗନ୍ ସହରର ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାରାୟଣ ଦାସଙ୍କ ଘରକୁ ଆଣିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲା।
ଗୁପ୍ତ ଅପରେସନ୍ ଯାହା ଜାପାନ ସେନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଥିଲା
ଏହି ଅତ୍ୟଧିକ ଗୁପ୍ତ ଅପରେସନ୍ ଯୋଜନା ଚାଲିଥିଲା । ନେତାଜୀଙ୍କ ସହ ଥିବା ଦୁଇ ଜଣ ଉଚ୍ଚ ପଦାଧିକାରୀ ସୈନିକ ବିମାନବନ୍ଦରରୁ ଜାପାନ ସେନାର ଦକ୍ଷିଣ ପୂର୍ବ ଭାଗର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସାମରିକ କମାଣ୍ଡର ଫିଲ୍ଡ ମାର୍ଶଲ କାଉଣ୍ଟ ତାରୁଚିଙ୍କୁ ଭେଟିବାକୁ ଯାଇଥିଲେ। ଏହି ସମାନ ଲୋକେ ନେତାଜୀଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଅଜ୍ଞାତ ଯାତ୍ରାରେ କିପରି ଗ୍ରହଣ କରିବେ ତାହା ନିଜ ମଧ୍ୟରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାକୁ ଯାଉଥିଲେ । ଏସବୁ ଏତେ ଗୁପ୍ତ ଥିଲା ଯେ ବୋଧହୁଏ ନେତାଜୀଙ୍କ ସହଯୋଗୀମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହା ଜାଣି ନ ଥିଲେ। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ କ’ଣ ହେବ ତାହା କେବଳ ସୁଭାଷ ଜାଣିଥିଲେ। ସେମାନେ ପାଇଥିବା ବିମାନ ବର୍ତ୍ତମାନ ସେମାନଙ୍କୁ କେଉଁଠିକୁ ନେଇଯିବ? ଏହା ପରେ ସେମାନେ କୁଆଡେ ଯିବେ?
ନେତାଜୀଙ୍କ ସହଯୋଗୀମାନେ ଏହା ବିଷୟରେ ଜାଣି ନଥିଲେ
ଏଥର ଯେତେବେଳେ ନେତାଜି ସାଇଗନକୁ ଆସିଲେ, ଏହି ସହର ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ଯୁଦ୍ଧ ପରେ ନିଛାଟିଆ ଅବସ୍ଥାରେ ପଡ଼ିଥିଲା। ବୋଷ ପ୍ରକୃତରେ ସୋଭିଏତ୍ ୟୁନିଅନ୍ ଯିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ । ହେଲେ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ କିପରି କରାଯିବ ତାହା ତାଙ୍କ ସହକର୍ମୀମାନେ ଜାଣି ନ ଥିଲେ। ତେବେ ସହଯୋଗୀମାନେ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଜାଣିଥିଲେ ଯେ ସୋଭିଏତ୍ ସୀମା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜାପାନକୁ ନେତାଜୀ ବିମାନରେ ଛାଡ଼ି ଦିଆଯିବ। ତାଙ୍କ ପରେ ଯିଏ ଜାପାନର ଆଜାଦ ହିନ୍ଦ ଫୌଜ ସରକାର ଓ ସେନାର ଦାୟିତ୍ବ ଗ୍ରହଣ କରିବେ, ସେହି ନାମକୁ ନେକାଜୀ ଜାପାନ ସରକାରଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ କହିଦେଇଥିଲେ ।
କ’ଣ ସୁଭାଷ ଜାଣିଥିଲେ ତାଙ୍କ ପାଇଁ କେଉଁ ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଛି?
ଲେଖକ ସଞ୍ଜୟ ଶ୍ରୀବାସ୍ତବଙ୍କ ” ସୁଭାଷ ବୋଷଙ୍କ ଅଜ୍ଞାତ ଯାତ୍ରା” ପୁସ୍ତକ ଅନୁଯାୟୀ ଫିଲ୍ଡ ମାର୍ଶଲ ତାରୁଚି ମଧ୍ୟ ସୁଭାଷଙ୍କର ଜଣେ ଭଲ ବନ୍ଧୁ ତଥା ପ୍ରଶଂସକ ଥିଲେ ତେଣୁ ସେ ନିଜେ ଚାହୁଁଥିଲେ ଯେ ସୁଭାଷଙ୍କୁ ଯଥା ସମ୍ଭବ ସାହାଯ୍ୟ କରାଯାଉ। ବୋଷ ଜାପାନୀ ମାନଙ୍କୁ ବିଶ୍ବାସ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥିଲେ ଯେ ସୋଭିଏତ୍ ୟୁନିଅନ୍ ଯିବା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଜାପାନ ପାଇଁ ଭଲ ହେବ।
ତା’ପରେ ସୁଭାଷ ଯାତ୍ରା କରିବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ।ଫିଲ୍ଡ ମାର୍ଶଲ ତାରୁଚି ସୁଭାଷଙ୍କୁ ସୋଭିଏତ୍ ୟୁନିଅନକୁ ନେବା ପାଇଁ ଏକ ଫୁଲପ୍ରୁଫ ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ। ହେଲେ ବୋଷ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବେ ଜାଣି ନଥିଲେ ଯେ ବିମାନର ମାର୍ଗ କ’ଣ ହେବ ଓ ତାଙ୍କୁ କିପରି ସୋଭିଏତ ସୀମାକୁ ମୁକ୍ତ କରାଯିବ। ଅଗଷ୍ଟ ୧୭ ରାତିରେ ଜାପାନ ସୈନ୍ୟବାହିନୀର ଜଣେ ଅଧିକାରୀ ନେତାଜୀଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚି କହିଥିଲେ ଯେ ବିମାନରେ କେବଳ ଗୋଟିଏ ସିଟ୍ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇପାରିବ ଯାହା ତାଙ୍କୁ ନେଇଯିବ। ଯେତେବେଳେ ନେତାଜୀ ବିମାନର ମାର୍ଗ ବିଷୟରେ ପଚାରିଲେ, ତାଙ୍କ ପାଖରେ ଏହି ସୂଚନା ନଥିଲା। ବୋଷ ତୁରନ୍ତ ଏହି ପରିଦର୍ଶନକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ। ସେ କହିଥିଲେ, ‘‘ଏହି ଯାତ୍ରାର ସବିଶେଷ ତଥ୍ୟ ମୋତେ ନ କହିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୁଁ ଯିବାକୁ ତତ୍ପର ନୁହେଁ।’’
କିଛି ସମୟ ପରେ ପୁଣି ଏକ ଗୁପ୍ତ ବାର୍ତ୍ତାଳାପ ହୋଇଥିଲା
ଅଧ ଘଣ୍ଟା ପରେ ଜାପାନ ସେନାର ଉଭୟ ଉଚ୍ଚ ପଦାଧିକାରୀ ତାଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ। ଏଥର ସେ ବୋଷ ଓ ତାଙ୍କ ସହକର୍ମୀ କର୍ଣ୍ଣେଲ ହବିବୁର ରହମାନଙ୍କ ସହ ଗୁପ୍ତରେ କଥା ହୋଇଥିଲେ। ଏଥିରୁ ଜଣାପଡ଼ିଛି ଯେ ଏହି ବୈଠକରେ ବୋଷଙ୍କୁ ସାମରିକ ମୁଖ୍ୟାଳୟ ଦ୍ବାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିବା ସମସ୍ତ ଯୋଜନା ବିଷୟରେ ଅବଗତ କରାଯାଇଥିଲା।
ଅଗଷ୍ଟ ୧୮ ହେବାକୁ ଅଧ ଘଣ୍ଟା ବାକି ଥିଲା, ଯାହା ସୁଭାଷଙ୍କ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଜୀବନର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପରେଖ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାକୁ ଯାଉଥିଲା । କିଛି ଘଣ୍ଟା ପରେ, ସୁଭାଷ ପ୍ରକୃତରେ ସେହି ଅଜ୍ଞାତ ଯାତ୍ରାକୁ ଚାଲିଯାଇଥିଲେ, ଯାହା ପରଠୁ ସେ ଆଉ ନଜର ଆସିଲେ ନାହିଁ ।
