ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଆପଣ କୌଣସି ମନ୍ଦିରକୁ ଯିବା ସମୟରେ ପ୍ରଥମେ ମନ୍ଦିରର ଶୀର୍ଷରେ ପବନରେ ଉଡୁଥିବା ତ୍ରିକୋଣୀୟ ପତାକା ଦେଖିଥିବେ ନିଶ୍ଚୟ । କାରଣ ମନ୍ଦିର ଯିବା ସମୟରେ ଖୁବ ଦୂରରୁ ଯାହା ପ୍ରଥମେ ନଜର ଆସିଥାଏ ତାହା ହେଉଛି ମନ୍ଦିରର ପତାକା ବା ବାନା। ଏହି ବାନାକୁ ଦେଖି କେବେ ଆପଣଙ୍କ ମନରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଆସିଛି କି ଏହା ତ୍ରୀକୋଣୀୟ କାହିଁକି ହୋଇଥାଏ ? ଏହାର ଆକାର ଯୁଗ ଯୁଗ ଧରି ସମାନ କାହିଁକି ? ଏହା ପଛରେ କୌଣସି ବୈଜ୍ଞାନିକ କାରଣ ରହିଛି ନା ଏହା କେବଳ ଲୋକଙ୍କ ଆସ୍ଥା? ତେବେ ଆଜି ଆମେ ଆପଣଙ୍କୁ ଏହା ପଛର କାରଣ ବିଷୟରେ ଜଣାଇବୁ ।
ବିଜ୍ଞାନ ଅନୁଯାୟୀ, ତ୍ରିଭୁଜ ହେଉଛି ଏପରି ଏକ ଆକୃତି ଯାହା ବଢୁଥିବା ଶକ୍ତିର ପ୍ରତୀକ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ ଏଥିରୁ ବାହାରୁଥିବା ଶକ୍ତି ସର୍ବଦା ଉପର ଦିଗରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ । ଶକ୍ତିକୁ ଉପରକୁ ଟାଣିବା ପାଇଁ ମନ୍ଦିରର ଶୀର୍ଷରେ ଉଡୁଥିବା ପତାକା ମଧ୍ୟ ସମାନ ନୀତି ଉପରେ ନିର୍ମିତ । ଯେତେବେଳେ ତ୍ରିକୋଣୀୟ ପତାକା ପବନରେ ଉଡ଼ିଥାଏ, ଏହାର ସୂକ୍ଷ୍ମ ଆକୃତି ମନ୍ଦିର ଉପର ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଉପସ୍ଥିତ ସକରାତ୍ମକ ତରଙ୍ଗକୁ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ କରିଥାଏ । ଏହି ଉପାୟରେ, ଏହି ପତାକା ମନ୍ଦିର ପରିସରରେ ଶକ୍ତିକୁ ବିସ୍ତାର କରିଥାଏ ।
ତ୍ରିଭୁଜ କେବଳ ଏକ ଆକୃତି ନୁହେଁ, ହିନ୍ଦୁ ଦର୍ଶନରେ ଏହାକୁ ଏକ ରହସ୍ୟମୟ ସଙ୍କେତ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ । କୁହାଯାଏ ଯେ ତ୍ରିଭୁଜ ତିନୋଟି ଶକ୍ତିର ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରେ – ସୃଜନ, ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଏବଂ ବିନାଶ । ଅର୍ଥାତ ବ୍ରହ୍ମା, ବିଷ୍ଣୁ ଏବଂ ମହେଶଙ୍କ ସନ୍ତୁଳନ । ମନ୍ଦିରରେ ଥିବା ଧ୍ୱଜା କହିଥାଏ ଯେ ମନ୍ଦିର ହେଉଛି ସେହି ସ୍ଥାନ ଯେଉଁଠାରେ ଏହି ତିନୋଟି ଶକ୍ତି ଏକା ସହିତ ବିଦ୍ୟମାନ ଅଛନ୍ତି । ଏହି କାରଣରୁ ଏହି ପତାକାକୁ କେବଳ ସୁନ୍ଦର ସାଜସଜ୍ଜା ପାଇଁ ନୁହେଁ ବରଂ ଏକ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ପରିଚୟ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ, ପତାକା ମଧ୍ୟ ମନ୍ଦିରର ସ୍ଥିତିକୁ ଚିହ୍ନଟ, ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଏବଂ ଦର୍ଶାଇବାର ଏକ ଉପାୟ ଥିଲା ।
ଯଦି ମନ୍ଦିର ଶୀର୍ଷରେ ପତାକା ଉଡୁଛି, ଏହାର ଅର୍ଥ ମନ୍ଦିର ଖୋଲା ଅଛି, ପୂଜା ଚାଲିଛି ଏବଂ ମନ୍ଦିର ଜୀବନ୍ତ ଅଛି । ଯଦି କୌଣସି ପତାକା ନ ଉଡୁଛି, ତେବେ ମନ୍ଦିର କୌଣସି କାରଣରୁ କାର୍ଯ୍ୟ ବନ୍ଦ ହେବାର ସଙ୍କେତ ଥିଲା । ଅର୍ଥାତ ଧ୍ୱଜାର କାର୍ଯ୍ୟ ଧାର୍ମିକ ହେବା ସହ ବ୍ୟାବହାରିକ ମଧ୍ୟ ଥିଲା । ଆଉ ଏହା ପଛର ଅନ୍ୟ ଏକ ବୈଜ୍ଞାନିକ କାରଣ ହେଉଛି ଅଧିକ ଉଚ୍ଚତାରେ ପବନ ପତାକାକୁ ଶୀଘ୍ର ଚିରିଦିଏ, କିନ୍ତୁ ତ୍ରୀକୋଣୀୟ ଆକୃତି ବାୟୁରେ ସନ୍ତୁଳିତ ରହିଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍, ଏହା ଧର୍ମ ଏବଂ ବିଜ୍ଞାନ ଉଭୟ ଅନୁସାରେ ସବୁଠାରୁ ସ୍ଥାୟୀ ଆକୃତି ବୋଲି ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇଥାଏ ।
